ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΩΝΑ
2003 – 2004
|
|
|
Ο Τουρισμός και οι επιπτώσεις του στο περιβάλλον και στις ανθρώπινες δραστηριότητες
|
|
|
Υπεύθυνος καθηγητής : Παναγιώτης Τουμπανιάρης
Τουρισμός και περιβάλλον
O τουρισμός
είναι η προσωρινή μετακίνηση των ανθρώπων μέσα στην ίδια τη χώρα τους (εσωτερικός
τουρισμός) ή σε άλλες χώρες (εξωτερικός τουρισμός) με σκοπό τη ψυχαγωγία, τη
ξεκούραση και παράλληλα την απόκτηση νέων εμπειριών και γνώσεων. Στην εποχή
μας και ο τουρισμός αντιμετωπίζεται σαν
ένα προϊόν. Για το λόγο αυτό εξετάζοντας τον τουρισμό πρέπει να λάβουμε υπόψη
μας τα παρακάτω θέματα:
·
Οικοσυστήματα και περιβαλλοντική πόροι.
·
Οι περιβαλλοντικές διαστάσεις του τουριστικού προϊόντος.
·
Επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στο φυσικό και δομημένο
περιβάλλον.
·
Επιπτώσεις της υποβάθμισης του περιβάλλοντος στο τουριστικό
προϊόν και την τουριστική ανάπτυξη.
·
Βιώσιμη ανάπτυξη τουριστικών περιοχών.
·
Περιβαλλοντική
προστασία στον τουρισμό, τεχνολογικές και μη τεχνολογικές επιλογές και
εναλλακτικές.
·
Σχεδιασμός και πολιτική τουρισμού με στόχο την προστασία του
περιβάλλοντος.
Ο τουρισμός βρίσκεται σε στενή εξάρτηση από το
φυσικό περιβάλλον και μάλιστα, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, σε ποσοστό 90%.
Αυτό σημαίνει ότι το φυσικό περιβάλλον αποτελεί βασική παράμετρο της τουριστικής
ανάπτυξης μιας περιοχής, ή, διαφορετικά, το «κεφάλαιό» της, το οποίο ο
τουρισμός καλείται να αναδείξει και να αξιοποιήσει, με σκοπό να παραχθούν
οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Κατά συνέπεια, αν
αποσκοπούμε στην αειφορία των ωφελειών που προέρχονται από τον τουρισμό, τότε
θα πρέπει πρωτίστως να εκμεταλλευτούμε αειφορικά το διαθέσιμο φυσικό
«κεφάλαιο», έτσι ώστε να είναι σε θέση να προσφέρει αενάως τις ίδιες
τουλάχιστον υπηρεσίες. Η αειφορικότητα στις παραπάνω περιπτώσεις επιτυγχάνεται όταν οι σχέσεις τουρισμού και φυσικού
περιβάλλοντος είναι αρμονικές και έχει επιτευχθεί μεταξύ τους ισορροπία.
Πρακτικά αυτό
σημαίνει ότι εφόσον βρίσκονται ευρισκόμενοι οι παράγοντες αυτοί σε κατάσταση
ισορροπίας, δεν μπορεί να επιδιωχθεί η μονομερής ανάπτυξη του τουρισμού, διότι
θα υποχρεωθούμε να λειτουργήσουμε σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος αξιώνοντας
περισσότερους φυσικούς πόρους ή υποβαθμίζοντάς τους.
Τουρισμός
και περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις
Στη χώρα μας, η
επιθυμητή ισορροπία δεν επιτεύχθηκε μέχρι σήμερα, ίσως και να μην επιδιώχθηκε.
Είναι χαρακτηριστική η υπερσυγκέντρωση τουριστών και η σημαντική περιβαλλοντική
επιβάρυνση ορισμένων περιοχών, οι οποίες αναπτύχθηκαν επιλεκτικά και μονομερώς,
σε αντίθεση με άλλες περιοχές εξίσου αξιόλογες που παρέμειναν αναξιοποίητες και
περιβαλλοντικά «άθικτες». Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η Ρόδος το 1999 δέχτηκε
8πλάσια τουριστική ένταση σε σχέση με την αντίστοιχη μέση ένταση της χώρας. Η
εικόνα, με κάποιες αποκλίσεις, είναι παρόμοια και στις λοιπές παραθαλάσσιες
περιοχές, αν λάβουμε υπόψη ότι το 90% του τουρισμού στη χώρα μας έχει σαν
κύριους προορισμούς τα νησιά και τον παράκτιο χώρο. Η υπερσυγκέντρωση τουριστών
σε ορισμένες περιοχές και η κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών της ζήτησης
συνοδεύτηκε με αύξηση των επεμβάσεων στο φυσικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα την
εμφάνιση σοβαρών περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων και απωλειών. Ενδεικτικά
αναφέρουμε την απώλεια σημαντικών εκτάσεων αμμοθινών σε ποσοστό ~50% από το
1900-1990, τον κατατεμαχισμό τοπιακών ενοτήτων, την καταστροφή βιοτόπων, τη
μείωση της βιοποικιλότητας, τη ρύπανση των υδάτων και γενικά την απαξίωση του
φυσικού περιβάλλοντος, η οποία, σε τελική ανάλυση, υποβαθμίζει με τη σειρά της,
αν δεν αναιρεί, τις φυσικές ιδιαιτερότητες της χώρας μας. Την κρισιμότητα της
κατάστασης μπορούμε να τη συνειδητοποιήσουμε αν λάβουμε υπόψη ότι σε επίπεδο
χώρας υφίσταται ήδη ένα υψηλό ανταγωνιστικό δυναμικό μεταξύ τουρισμού και
φυσικού περιβάλλοντος, πολύ περισσότερο δε στον παράκτιο χώρο, όπου ο τουρισμός
παρουσιάζει πολλαπλάσια ένταση (Πίνακας 1).
Πίνακας 1. Τουρισμός
και βιοποικιλότητα στον παράκτιο ευρωπαϊκό χώρο
|
Χώρα |
Βιοποικιλότητα |
Πίεση
τουρισμού |
Ανταγωνιστικό
δυναμικό |
|
Βέλγιο |
μέση |
μέση |
μεσαίο |
|
Δανία |
μέση |
μέση |
χαμηλό |
|
Γερμανία |
μέση |
μέση |
μεσαίο |
|
Φινλανδία |
χαμηλή |
χαμηλή |
χαμηλό |
|
Γαλλία |
υψηλή |
υψηλή |
υψηλό |
|
Ελλάδα |
υψηλή |
υψηλή |
υψηλό |
|
Ιρλανδία |
χαμηλή |
χαμηλή |
χαμηλό |
|
Ιταλία |
υψηλή |
υψηλή |
υψηλό |
|
Μάλτα |
υψηλή |
πολύ
υψηλή |
υψηλό |
|
Ολλανδία |
μέση |
μέση |
μεσαίο |
|
Πορτογαλία |
μέση |
υψηλή |
μεσαίο |
|
Ισπανία |
υψηλή |
υψηλή |
υψηλό |
|
Μεγάλη
Βρετανία |
μέση |
υψηλή |
μεσαίο |
Πηγή: World Conservation Monitoring Centre, 1994.
Οι
περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις επέδρασαν αρνητικά στον τουρισμό, καθόσον
επηρέασαν την ποσότητα και ποιότητα του τουριστικού «κεφαλαίου», το οποίο
άρχισε να μην ανταποκρίνεται πλέον στα συνεχώς ανερχόμενα standards των
τουριστών. Αποτέλεσμα αυτής της διάστασης μεταξύ «πραγματικού» και «επιθυμητού»
ήταν η εμφάνιση στη δεκαετία του ’90 σημείων «κόπωσης» των τουριστών, που
συνοδεύτηκε με σταδιακή «εγκατάλειψη» παραδοσιακών τουριστικών κέντρων και
αναζήτηση άλλων περιοχών με «περισσότερο» φυσικό περιβάλλον, για να επαληθευθεί
ο γενικός διευθυντής του Αυστριακού Οργανισμού Τουρισμού, Δρ. Κλάους, ο οποίος
πριν 20 περίπου χρόνια είχε υποστηρίξει, ότι «η επιστροφή στο φυσικό και άθικτο
περιβάλλον θα είναι πρωταρχικός παράγοντας στις τάσεις και τις επιθυμίες των
τουριστών στο εγγύς μέλλον». Η τάση αυτή εξελίσσεται αυξητικά μέχρι τις
μέρες μας.
Η
συνειδητοποίηση της κατάστασης αυτής και η ανάγκη προσαρμογής στις απαιτήσεις
της ζήτησης συνέβαλαν στην εμφάνιση νέων όρων στην τουριστική ορολογία: ήπιος,
εναλλακτικός, πράσινος, αειφορικός τουρισμός, οικοτουρισμός, κ.λπ. Όροι, που
χρησιμοποιούνται κατά κόρον τα τελευταία χρόνια για να υποδηλώσουν την
εναλλακτική πρόταση τουρισμού, σε αντιδιαστολή προς τον μαζικό τουρισμό, η
οποία θεωρείται «πανάκεια» για την επίλυση των δημιουργηθέντων προβλημάτων,
χωρίς πολλές φορές να συνειδητοποιούνται ούτε το περιεχόμενο ούτε τα πλαίσια
δράσης που υπαγορεύονται από τις νέες αυτές μορφές. Η άγνοια αυτή, εκούσια ή
ακούσια, οδηγεί πολλές φορές στην ανάληψη πρωτοβουλιών, οι οποίες στην ουσία
δεν είναι νέες, αλλά παλιές, γνωστές πρακτικές που περιβλήθηκαν με
περιβαλλοντικό «μανδύα».
Κατά συνέπεια, αποτελεί
κομβικό σημείο η διασαφήνιση των πλαισίων των νέων αυτών μορφών τουρισμού για
να συνειδητοποιηθούν οι βασικές προϋποθέσεις ανάπτυξής τους και, σε συνδυασμό
με τις υπάρχουσες δυνατότητες, να καταδειχθούν οι διαγραφόμενες προοπτικές
τους.
Οι τουριστικές
επιχειρήσεις και το περιβάλλον
Οι τουριστικές εγκαταστάσεις οφείλουν να συμμορφώνονται προς το θεσμικό πλαίσιο
που αναφέρεται στις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Υ.Α. 69269/90), τις
διαδικασίες χωροθέτησης, τις τεχνικές προδιαγραφές, τις διατάξεις σχετικά με
την ύδρευση και την αποχέτευση. Οι διατάξεις αυτές έχουν εφαρμογή πριν ακόμη
από τη λειτουργία μιας μονάδας και
ελέγχονται από τον Ε.Ο.Τ. και
τις άλλες συναρμόδιες υπηρεσίες. Κατά τη φάση της λειτουργίας, οι
περιβαλλοντικοί όροι που πρέπει να τηρούνται σχετίζονται κυρίως με την
προστασία από τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και των νερών, τη διάθεση των
αποβλήτων καθώς και τον έλεγχο του θορύβου. Οι δραστηριότητες των
τουριστικών επιχειρήσεων στον τομέα αυτό παρακολουθούνται και ελέγχονται από
τις αρμόδιες τοπικές και περιφερειακέςαρχέςκαιτοΥ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.
Ορισμένες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν συστήματα
πιστοποίησης της διασφάλισης της ποιότητας ως προς την περιβαλλοντική
διαχείριση, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα ISO 14001 και το ευρωπαϊκό πρότυπο
EMAS. Οι πρωτοβουλίες αυτές, που γίνονται σε εθελοντική βάση, προβλέπεται να
ενισχυθούν μέσω του 3ου Κ.Π.Σ, από το επιχειρησιακό πρόγραμμα
"τουρισμός". Για την ενεργειακή διαχείριση ξενοδοχειακών μονάδων,
έχει δημιουργηθεί ένας ειδικός οδηγός, σε μορφή CD-ROM, που διατίθεται από το
Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (Κ.Α.Π.Ε., 19χλμ. Λ. Μαραθώνος 19009
Πικέρμι, τηλ. 210 6039900, fax: 210 6039904, 210 6039911). Στον οδηγό αυτό
περιλαμβάνονται οδηγίες και πληροφορίες για την διαχείριση και παρακολούθηση
της ενεργειακής κατανάλωσης, τη θέρμανση, το ζεστό νερό, την ψύξη και τον
εξαερισμό, τον φωτισμό και την τροφοδοσία.
Ο οικολογικός τουρισμός
Ο περιβαλλοντικά συμβατός
τουρισμός πρέπει να αποτελέσει για τη χώρα μας κύριο στόχο αφού η άκριτη
«ανάλωση» του ελληνικού περιβάλλοντος οδηγεί και σε τουριστική παρακμή. Μερικές
βασικές αρχές αυτού του είδους του τουρισμού είναι :
|
|
Η ορθολογική χρήση των πόρων . |
|
|
Η μείωση της υπερκατανάλωσης και της ποσότητας
των αποβλήτων. |
|
|
Η διατήρηση της φυσικής, κοινωνικής και
πολιτισμικής ποικιλότητας. |
|
|
Η ένταξη του τουρισμού στο γενικότερο σχεδιασμό
μιας περιοχής. |
|
|
Η υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών. |
|
|
Η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. |
|
|
Η εκπαίδευση του προσωπικού των τουριστικών υπηρεσιών. |
|
|
Η διαβούλευση με τους χρήστες και το κοινό
ευρύτερα. |
|
|
Η υπεύθυνη τουριστική προβολή. |
|
|
Η έρευνα. |
Η περιοχή του Δήμου Γοργολαΐνι δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά και επομένως το περιβάλλον της δεν έχει υποστεί τουριστικές φθορές, με συνέπεια να είναι δυνατή η ανάπτυξη οικολογικού τουρισμού με σεβασμό στη Φύση.
Στατιστικές μελέτες
Στους πίνακες και τα διαγράμματα που ακολουθούν φαίνονται οι μεταβολές που έγιναν κατά τα χρόνια 1996-2000 στον αριθμό των επισκεπτών στις 5 μεγαλύτερες σε υποδοχή τουριστών περιοχές της Ελλάδας. Τα πρωτογενή στοιχεία προέρχονται από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού. Το μεγάλο κύμα τουριστών προς τα Δωδεκάνησα αφορ κύρια στην Ρόδο
|
1996 |
|
1997 |
|
|
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ |
11.918.673 |
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ |
13.923.342 |
|
ΑΤΤΙΚΗ |
6.576.756 |
ΑΤΤΙΚΗ |
7.833.039 |
|
ΗΡΑΚΛΕΙΟ |
4.782.619 |
ΗΡΑΚΛΕΙΟ |
5.775.926 |
|
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ |
1.835.092 |
ΚΕΡΚΥΡΑ |
3.250.964 |
|
ΜΑΓΝΗΣΙΑ |
952.484 |
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ |
2.125.615 |
|
|
|
||
|
1998 |
1999 |
||
|
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ |
13.923.342 |
ΑΤΤΙΚΗ |
7.269.412 |
|
ΑΤΤΙΚΗ |
7.833.039 |
ΚΕΡΚΥΡΑ |
3.710.341 |
|
ΗΡΑΚΛΕΙΟ |
5.786.463 |
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ |
2.558.818 |
|
ΚΕΡΚΥΡΑ |
3.565.574 |
ΜΑΓΝΗΣΙΑ |
1.061.711 |
|
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ |
2.172.416 |
ΚΑΒΑΛΑ |
776.651 |
|
|
|
||
|
2000 |
|
|
ΑΤΤΙΚΗ |
7.992.225 |
|
ΚΕΡΚΥΡΑ |
3.700.401 |
|
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ |
2.718.543 |
|
ΜΑΓΝΗΣΙΑ |
1.059.020 |
|
ΚΑΒΑΛΑ |
792.127 |
|
|
|
Στον πίνακα αυτό βλέπουμε τον συνολικό αριθμό επισκεπτών
σε διάφορες τουριστικές χώρες της Ευρώπης και το ποσό των χρημάτων που
δαπανήθηκε από αυτούς στις χώρες αυτές. Από τον πίνακα αυτό βλέπουμε γενικά ότι
ο αριθμός των επισκεπτών που δέχονται οι χώρες κατά την διάρκεια του χρόνου δεν
υπερβαίνει τον πληθυσμό των χωρών αυτών. Επίσης εύκολα συμπεραίνουμε ότι η
Ελλάδα ανήκε στις μάλλον «φθηνές» χώρες τη περίοδο που εξετάσαμε.
|
ΧΩΡΑ |
ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΣΕ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΔΟΛΛΑΡΙΑ |
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΣΕ ΧΙΛΙΑΔΕΣ |
|
Γαλλία |
25629 |
61312 |
|
Ιταλία |
23927 |
27480 |
|
Ισπανία |
21853 |
43232 |
|
Ουγγαρία |
1428 |
21425 |
|
Ηνωμένο Bασίλειο |
15176 |
21034 |
|
Πολωνία |
6150 |
18800 |
|
Αυστρία |
13160 |
17894 |
|
Τσεχία |
1966 |
17000 |
|
Γερμανία |
11091 |
14494 |
|
Ελβετία |
7570 |
12200 |
|
Ελλάδα |
3905 |
10713 |
|
Πορτογαλία |
4087 |
9132 |
|
Ολλανδία |
5612 |
6178 |
|
Βέλγιο |
5182 |
5304 |
|
Ρωσία |
1161 |
4643 |
|
Ιρλανδία |
1765 |
4309 |
|
Βουλγαρία |
358 |
4055 |
|
|
|
|
