ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΣΗΜΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ: Β2

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠ/ΚΟΣ: ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ (ΠΕ02)

ΜΑΘΗΜΑ: ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ:

Κ.ΘΕΟΤΟΚΗ, [Η Τιμή και το Χρήμα] (αποσπάσματα)

ΘΕΜΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ:

«Οικογένεια και κοινωνία:παράγοντες διαμόρφωσης του ρόλου των δύο φύλων και της σχέσης μεταξύ τους»

Συμπεράσματα:

Μετά τη λήξη της Διδακτικής Παρέμβασης κρίνω σκόπιμο να προβώ σε συμπεράσματα σχετικά:

Α) με τα βασικά σημεία του κειμένου του Κ. Θεοτόκη για την ισότητα των φύλων, όπως αυτή ανιχνεύεται στη σκιαγράφηση του ήθους των προσώπων και στη διαγραφή των κοινωνικών περιστάσεων μιας ορισμένης εποχής και τόπου.

Β) με τη δεκτικότητ των σημερινών παιδιών απέναντι στα παραπάνω στοιχεία και την αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας παρέμβασης για την ευαισθητοποίηση τόσο των μαθητών/-τριών όσο και των εκπαιδευτικών.

1) Σχετικά με το (Α): τα ήθη των προσώπων και το κοινωνικό πλαίσιο.

Καθώς το χρονικό πλαίσιο της ιστορίας και της αφήγησης εκτείνεται από το τέλος του 19ου έως τις αρχές του 20ου, είναι σαφές ότι παρακολουθούμε την εξέλιξη στις ζωές των ηρώων μέσα από ανακατατάξεις κοινωνικές, ιδεολογικές, πολιτικές, μέσα από τα φάσμα πολέμων και της σταδιακής ανόδου της αστικής τάξης και ταυτόχρονα της εξαθλίωσης των φτωχών (αγροτικών-εργατικών) τάξεων. Σ΄αυτό το πλαίσιο ο Θεοτόκης κινείται σε δύο μεριές: α) την κοινωνιολογική προσέγγιση του περιβάλλοντα χώρου, όπου παρατηρούμε από τη μια την επιβίωση της πατριαρχικής νοοτροπίας στην οικογένεια και από την άλλη τη σταδιακή κατάρρευση των φεουδαρχικών δομών στην κοινωνία και στην οικονομία. Β) την ψυχολογική προσέγγιση των δρώντων προσώπων, όπου παρατηρούμε τα πρόσωπα να υπάρχουν, να αισθάνονται και να αντιδρούν κινούμενα είτε από ερωτικά πάθη, είτε από οικονομικά συμφέροντα, είτε από επιθετικότητα. Σύμφωνα με τα παραπάνω και διατρέχοντας τα αποσπάσματα του σχολικού βιβλίου θα μπορούσαμε να σταθούμε σε ορισμένα βασικά σημεία:

-Α΄απόσπασμα: υπολογιστικός χαρακτήρας Επιστήμης, ο οποίος διαπλάθεται στις κοινωνικές συνθήκες και στα ήθη της Κέρκυρας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αι. Και προσημαίνει δραματικές εξελίξεις για τη Ρήνη.

-Β΄απόσπασμα: κοινό σημείο Αντρέα-Επιστήμης: η αναζήτηση με κάθε μέσο και τρόπο, χρημάτων. Η διαφορά τους: η Επιστήμη τα θέλει για την προίκα της κόρης της, ενώ ο Αντρέας για να ξεχρεώσει το υποθηκευμένο αρχοντικό του και να ανακτήσει την κοινωνική-ταξική του υπόληψη.

-Γ΄απόσπασμα: συναισθηματικές εκρήξεις των διαλεγομένων προσώπων. Αναγκαία, αλλά όχι επαρκή τα επιχειρήματα και της Επιστήμης (μικρή προίκα εξαιτίας της μείωσης της ηθικής υπόληψης της Ρήνης) και του Αντρέα (αρνείται τα λίγα χρήματα για το σπίτι του θα ξεπέσει).

-Δ΄απόσπασμα: συναισθηματική και ιδεολογική ωρίμανση της Ρήνης. Απελευθέρωση μέσα από την εργασία (=ιδεολογική θέση συγγραφέα) κι αντίληψη ότι οι άνθρωποι είναι θύματα των περιστάσεων, της αγωγής τους και των κοινωνικών προλήψεων (βλ. λόγια Ρήνης: «Και αχ δεν έφταιγε ούτε αυτός˙δεν ήταν φυσικά η κακοσύνη μέσα στα στήθη του! Οι περίστασες, οι δυστυχίες τον είχαν αλλάξει» λόγια Αντρέα: «δε σε παίρνω στη φτώχεια και στην καταφρόνια»).

Τελικά, λοιπόν, όλα τα πρόσωπα του αφηγήματος, άνδρες και γυναίκες, ενταγμένα μέσα σ΄ένα κοινωνικό σύστημα που ορίζει τη συμπεριφορά τους, φαίνονται κυβερνημένα από το χρήμα. Η δύναμη του χρήματος παρουσιάζεται καταστροφική, εφόσον καταλύει τον ερωτικό δεσμό Αντρέα-Ρήνης και συντρίβει την ευτυχία τους. Μέσα απ’ αυτή την αλλοτριωτική δύναμη του χρήματος καταφέρνει να ξεχωρίσει η Ρήνη, η οποία θα υποφέρει αλλά θα υποκύψει, βάζοντας πάνω απ’ όλα την αξία της προσωπικής εργασίας. Η στάση της αποτελεί και την ιδιαίτερα προοδευτική ματιά του Θεοτόκη απέναντι στις υπάρχουσες κοινωνικές δομές: βάζει μια γυναίκα, κι όχι έναν άνδρα, να «επαναστατεί» και τελικά να απολυτρώνεται μέσα από την προσωπική αντίδραση, την τόλμη της ελεύθερης επιλογής, με όποιο προσωπικό κόστος.

2. Σχετικά με το (Β): απήχηση των ιδεών του κειμένου στους/-ις μαθητές/-τριες κι ο βαθμός επίτευξης της ευαισθητοποίησης εκπ/κού και μαθητών/-τριών:

· Το κείμενο φάνηκε να έχει απήχηση πάνω στα παιδιά, εφήβους μιας κοινωνίας η οποία σήμερα παρουσιάζει κάποια από τα στοιχεία από τα στοιχεία εκείνης της εποχής (υλιστικές αξίες, κυριαρχική δύναμηχρήματος, υπολογιστικές ανθρώπινες σχέσεις, συμβατικότητες), με σημαντική διαφορά τη γυναικεία χειραφέτηση, η οποία φαίνεται να είναι στα πρώτα της βήματα, όπως εκφράζεται ατην απόφαση της Ρήνης για αυτονομία.

· Παράλληλα, πολύ ενδιαφέρον υπήρξε ο συσχετισμός της σύγχρονης και της παλαιάς (της ιστορίας του αφηγήματος) εποχής, όσον αφορά στη διαπίστωση της επιβίωσης κάποιων στοιχείων, όπως η προίκα, έστω και σε διαφορετικό βαθμό ή συχνότητα.

· Τα παιδιά έκαναν ενδιαφέρουσες συγκρίσεις, επεσήμαναν την ελάττωση του φαινομένου, αλλά και τη δύναμή του, ως εθιμοτυπικού πλέον στοιχείου, κυρίως των μικρότερων πληθυσμιακά κι ελλειματικών μορφωτικά περιοχών, εξαιτίας της απουσίας αντισταθμισμάτων για την ανάδειξη της γυναίκας. Ταυτόχρονα, αναφέρθηκαν στην ταχύτητα των διαφαινόμενων αλλαγών στα πιο προηγμένα, μορφωτικά και οικονομικά κοινωνικά σύνολα, όπου οι ευκαιρίες αλλά και οι ανάγκες πλέον για την ισότιμη συμμετοχή της γυναίκας (σε κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό επίπεδο) είναι πάρα πολλές.

· Ιδιαίτερες διαφορές μεταξύ των μαθητών/-τριών δεν παρουσιάστηκαν όσον αφορά στην αντιμετώπιση της οπτικής των μαθημάτων, δηλαδή της επικέντρωσης στο γυναικείο φύλο. Μεμονωνμε΄να, αρνητικά σχόλια σχετικά με την υποστήριξη παραδοσιακών πατριαρχικών αντιλήψεων και νοοτροπιών έγιναν με φαιδρή σχεδόν διάθεση και γι΄αυτό αποτέλεσαν περισσότερο αφορμή για αποφόρτιση του μαθήματος παρά αίτιο διάσπασης της συνοχής της τάξης.

· Εκτιμώ ότι τα παιδιά, σε τελική ανάλυση, αντιμετώπισαν θετικά την πρόθεση του θεοτόκη να προβάλλει την αναγκαιότητά της αλλαγής στα κοινωνικά δεδομένα, αρχίζοντας από την αλλαγή στην αντιμετώπιση της γυναίκας, με την αναγνώριση σ΄αυτήν ενός σημαντικού δικαιώματος, αυτονόητου πλέον στις μέρες μας: της αυτόνομης διαχείρησης της προσωπικής ζωής, μέσω της επιλογής του/της συντρόφου και της εργασίας.

· Ως εκπαιδευτικός, μπορώ να καταθέσω την άποψη πως και η ίδια, ταυτόχρονα με τα παιδιά , κατανόησα τη δυσκολία και κατά συνέπεια τη σπουδαιότητα της κατάκτησης, από τηνμ πλευρά της γυναίκας, της κατάκτησης του ανθρώπινου δικαιώματος της προσωπικής προαίρεσης. Τη δυνατότητα του ανθρώπου να ορθώνει το ανάστημά του πάνω από τις συνθλιπτικές κοινωνικές συμβάσεις κι επιταγές που ορίζουν ρόλους και καθορίζουν στερεότυπα. Την «ευκολία» της υποταγής σ΄αυτές τις συμβάσεις για όσες θέλουν να αποφύγουν τις μετέπειτα δυσκολίες. Τη διαμόρφωση των ποικίλων ανθρώπινων τύπων που τα πλοκάμια του χρήματος φτιάχνουν και οι οποίοι ορίζουν την ανθρωπογεωγραφία των κοινωνιών και συμπαρασύρουν τις ανθρώπινες σχέσεις.

Όλα τα παραπάνω υπέδειξαν αρκετές παραμέτρους της πολυπλοκότητας στη σχέση των δύο φύλων και στο περιεχόμενο των όρων «ευτυχία» ή «δυστυχία» στο μεταξύ τους συμβίωση.